Zo word je een betere schrijver

Deel 3: Prettig leesbaar schrijven

In deze blogreeks over een betere schrijver worden:

Deel 1: Beginnen met schrijven
Deel 2: Doorgaan met schrijven
Deel 3: Prettig leesbaar schrijven
Deel 4: Betere zinnen schrijven
Deel 5: Betere dialogen schrijven
Deel 6: Een beter manuscript afleveren

Schrijver Nathaniel Hawthorne waarschuwde ons al: ‘Easy reading is damn hard writing’. Bloed, zweet en tranen storten we als schrijvers uit over onze notitieboekjes en computers. En het erge (en tegelijkertijd mooie) is: we zijn nooit uitgeleerd. Juist daarom kan ik me voorstellen dat je je wel eens afvraagt: hoe word ik een betere schrijver?

Allemaal kennen we de cliché-uitspraak ‘oefening baart kunst’ en die is er natuurlijk niet voor niets. We weten heus wel dat we meters moeten maken om onze schrijfvaardigheden te ontwikkelen. Maar er zijn vast nog meer dingen die we kunnen doen, hoor ik je hopen.

In deze blogreeks duiken we zes keer in een aantal voor de hand liggende manieren waaraan we onszelf toch regelmatig even moeten blijven herinneren. Zodat we lekker aan de slag kunnen om onze schrijfsels te verbeteren, zelfs als we het even niet meer zien zitten.

In het eerste deel hebben we al gekeken hoe we beter kunnen worden in beginnen met schrijven. In het tweede deel deden we hetzelfde met doorgaan met schrijven. En deze keer zetten we alles op alles om beter te worden in prettig leesbaar schrijven.

Beter worden in prettig leesbaar schrijven

We kregen een verhaalidee, we zijn ervoor gaan zitten én het is ons gelukt om niet op te geven. Hoera! Maar hoe zorg je ervoor dat dat geweldige plot van je ook nog eens lekker wegleest?

Enerzijds heeft dat te maken met je schrijfstijl, anderzijds met de structuur van je verhaal. Waarschijnlijk weet je van jezelf wel ongeveer op welke punten je jezelf nog zou kunnen ontwikkelen, maar mocht je toch wat inspiratie kunnen gebruiken, lees dan onderstaand 5 tips om beter te worden in een begrijpelijk en prettig leesbaar schrijven:

Introduceer de hoofdpersoon vroeg in het verhaal.

Het klinkt misschien voor de hand liggend en dat is het eigenlijk ook, maar voor het geval je nog twijfelde: je lezers gaan er meestal automatisch van uit dat de eerste persoon die je in je verhaal noemt, de hoofdpersoon zal zijn.

Dit is waarschijnlijk de persoon door wiens ogen we het verhaal gaan volgen en aan wie we ons het snelst zullen hechten. Het zou daarom verwarrend kunnen zijn als je eerste hoofdstuk uitgebreid vertelt over personage A en dat na een paar alinea’s (of zelfs hoofdstukken) opeens personage B ten tonele verschijnt en de eigenlijke hoofdpersoon blijkt te zijn.

Het kan natuurlijk wel – misschien is verwarring juist het effect dat je wilt bereiken – maar zorg dan dus wel dat je een goede reden hebt voor deze latere introductie.

Show, don’t tell, oftewel: vertoon meer dan je vertelt.

Soms leest het prettig als je recht voor zijn raap duidelijk maakt wat er in je verhaal gebeurt. Je beschrijft, vat samen of zet uiteen, oftewel: je vertelt.

Wat echter een veelgehoord advies is, is ‘show, don’t tell’. Helemaal niks ‘vertellen’ in je verhaal is waarschijnlijk onmogelijk en ook niet nodig, maar meer ‘vertonen’ dan ‘vertellen’ kan bijdragen aan een fijn leesbaar boek.

Vertonen houdt namelijk in dat je aan je lezers laat zien wat er gebeurt: je laat ze dit ervaren door middel van actie, gedachten, gevoelens en zintuigen. Zo kunnen ze zelf hun conclusies trekken in plaats van dat je alvast voorkauwt hoe ze iets moeten interpreteren.

Een voorbeeld:

Vertellen: De zon was heet.
Vertonen: De zweetdruppeltjes liepen langs zijn slapen terwijl hij in het dashboardkastje naar zijn zonnebril zocht.

Spel niet uit voor je lezers wat voor zich spreekt.

Uitspellen wat voor zich spreekt, in het Engels wordt het ook wel on-the-nose writing genoemd. Dit houdt in dat je zinnen gebruikt die weergeven wat er exact gebeurt in het echte leven, zonder dat ze het verhaal vooruithelpen.

Bijvoorbeeld:

De magnetron piept dat mijn eten warm is. Ik schuif ovenwanten over mijn handen, druk op de stop-knop en open het deurtje.
Een vrolijk gerinkel laat haar weten dat haar telefoon afgaat. Ze kijkt naar de naam op het schermpje en ziet dat het Karel is die belt. Met een zucht drukt ze op opnemen. ‘Dag Karel, wat kan ik voor je doen?’

Kortom: schrappen maar!

Geef niet dezelfde informatie in gedachten of omschrijvingen en daarna ook nog in een dialoog.

De vierde tip gaat over iets wat ik bij beginnende schrijvers nog wel eens zie langskomen (en wat in het verlengde ligt van ‘show, don’t tell’): heb je in de omringende beschrijvingen van je dialoog al gezegd hoe je hoofdpersoon zich voelt, hoe zij reageert op een situatie of wat haar gedachten erbij zijn, herhaal dit dan niet nog eens in hetgeen ze daarna of ervoor zegt.

Twee overdreven voorbeelden van herhalingen:

Het liefst zou ik hem een pak slaag geven. ‘Het liefst zou ik je een pak slaag geven.’
Ze probeert op te staan, maar het lukt niet. ‘Het lukt me niet om op te staan.’

Vermijd cliché-scènes.

Ten slotte zijn er ook nog een aantal type scènes die je beter kunt vermijden als je een prettig leesbaar verhaal wilt schrijven:

Laat je hoofdpersoon zijn/haar eigen uiterlijk niet beschrijven door voor de spiegel te gaan staan. (Voegt het überhaupt iets toe aan het verhaal om iets over zijn/haar uiterlijk te zeggen? Zo ja, kun je dit dan op een creatievere en vooral subtielere manier in je scènes verwerken?)
Onderbreek sowieso niet de ‘actie’ van je verhaal door iemands uiterlijk te beschrijven elke keer wanneer je een nieuw personage introduceert. Hierdoor rem je het verhaal.
Begin je eerste hoofdstuk niet met je hoofdpersoon die zogenaamd iets verschrikkelijks meemaakt (waar je eerst pagina’s lang over schrijft) en daarna wakker schrikt (ook al is het misschien een nachtmerrie over een waargebeurde herinnering).
Vermijd een deus ex machine-einde en een nachtkaarseinde. Deus ex machine houdt in dat je hoofdpersoon hulp van boven krijgt, waardoor hij/zij een soort van wordt ‘gered’ door iemand van buitenaf. Een nachtkaarseinde is het afraffelen van de ontknoping.

Probeer jij actief je schrijfkwaliteiten te verbeteren en zo prettiger leesbaar te schrijven, of ben je daar niet zo bewust mee bezig? Deel het met ons in de besloten Facebookgroep van BackWords.